De Italiaanse menukaart uitgelegd

Als je wel eens op vakantie bent geweest naar Italië, dan zul je ongetwijfeld hebben gemerkt, dat de indeling van de menukaart anders is dan in een restaurant in Nederland. Overigens als je naar een goed Italiaans restaurant in Nederland gaat, dan zul je precies hetzelfde merken. In Nederland zijn we gewend om de gerechten in te delen in drie categorieën, namelijk voorgerechten, hoofdgerechten en desserts. De Italiaanse menukaart wijkt hiervan af.

Antipasti & primi piatti

Op een Italiaanse kaart vind je eerst de antipasti, daarna de primi piatti, vervolgens de secondi piatti, vaak nog contorni en tot slot de dolci. De letterlijke vertaling van antipasti is ‘voor de pasta’. Kortom, voordat je pasta gaat eten, kun je eerst iets voor de pasta eten.

Als tweede op de kaart vinden we de zogenaamde primi piatti. Primi betekent ‘eerste’ in het meervoud, en piatti betekent ‘borden’. Dit zijn dus de ‘eerste borden’. Wat je je nu misschien afvraagt is, wat wordt er dan geserveerd op deze eerste borden? En volgen er dan nog meer borden als dit de eerste pas zijn?

Primi piatti bestaan altijd uit pasta en afhankelijk van waar je in Italië bent ook risotto. Risotto wordt vooral veel gegeten in het noorden. Als het goed is, wordt het nu ineens een stuk logischer waarom antipasti, antipasti heet.

Secondi piatti & contorni

Als de eerste borden pasta of risotto leeg zijn, volgen er doorgaans zogenaamde ’tweede borden’, dit zijn de secondi piatti. De gerechten die je op het menu in deze categorie tegenkomt zijn altijd vlees of vis.

Ook hier geldt dat afhankelijk van waar je in het land bent dit sterk kan verschillen. In het binnenland staat er altijd vlees op de kaart en bijna geen vis. Naarmate je meer aan de kust bent, heeft vis de overhand en heb je geluk als er überhaupt nog iets van vlees op de kaart is te vinden.

Logischerwijs zou je nu verwachten dat de volgende alinea gaat over de desserts. Ik moet nog iets kwijt over de ‘secondi’. Een secondi wordt doorgaans geserveerd zonder bijgerechten. Om een voorbeeld te schetsen, stel je bent in Toscane en bestelt daar een heerlijke Tagliata di Manzo con Tartufo. Dan is de kans groot dat je een heerlijk stuk gesneden rundvlees krijgt met truffel.

Maar als je de eerste happen van het vlees hebt gehad en je verwacht dat er nog bijgerechten bij worden geserveerd dan heb je het mis. In dat geval is de kans groot dat jij op het menu het kopje ‘contorni’ hebt gemist. De contorni zijn de bijgerechten en deze krijg je dus niet standaard bij het hoofdgerecht.

Een paar voorbeelden van een contorni kunnen zijn aardappeltjes uit de oven, gesauteerde spinazie, lokale bonen , gegrilde groenten, of een groene salade. Deze moeten dus apart worden besteld, en kosten doorgaans een paar euro per gerechtje.

Italiaanse logica van het menu

Voor Italianen is deze indeling van een menukaart de normaalste zaak van de wereld. De eetcultuur van Italianen is toch wezenlijk anders dan in ons koude kikkerlandje; op het moment van schrijven 12 augustus om 12:17 uur komt het in Leeuwarden met bakken uit de hemel.

Italianen zijn gewend om uitgebreid te eten en nemen hier ook gerust een paar uur de tijd voor. Dat is toch heel anders dan dat we met het bord op schoot even snel wat naar binnen gooien en weer over gaan tot de orde van de dag.

Doordat er meer tijd wordt genomen om te eten, kun je dus ook meer genieten van alle gangen. Als je dus als Nederlander in een Italiaans  restaurant bent, dan kun je de bediening zonder het zelf te weten helemaal in de war maken door allerlei zaken kris-kras door elkaar te bestellen.

Stel dat je een voorgerecht deelt en er daarnaast zowel een (1) primi als een (1) secondi wordt besteld, dan kan ik je alvast verklappen dat men er helemaal niets meer van snapt. Verschillende scenario’s zijn dan mogelijk:

1. Je krijgt eerst het voorgerecht, dan de primi en tot slot de secondi;
2. Je krijg het voorgerecht en de primi tegelijk en daarna pas de secondi

Wat je waarschijnlijk bedoelde, is dat het voorgerecht kan worden gedeeld en dat daarna tegelijk de primi en de secondi konden worden geserveerd. Bij een Italiaan wil dit er echt niet in.

Ik wil niet zeggen dat het een doodzonde is om pasta en vlees tegelijk te eten, maar ‘normaal’ is dit zeker niet. Pasta en vlees zul je ook nooit samen op een bord zien worden geserveerd. Zo werkt dat nou eenmaal niet. Het is dus belangrijk dat je goed aangeeft in welke volgorde je de gerechten wilt krijgen om een eventuele teleurstelling te voorkomen.

Dolci, cafe & digestivo

Als het allemaal goed is gegaan met de antipasti, de pasta en het vlees of de vis, is het de hoogste tijd om uitgebreid na te tafelen. Op de kaart staan waarschijnlijk minimaal 3 maar waak wel tot 6 of 7 nagerechten.

Zodra je ook deze hebt laten zakken, word je ‘espresso’ aangeboden. Cappuccino wordt in Italië beschouwd als ‘ontbijtkoffie’ en wordt doorgaans maar tot 11.00 uur ’s ochtends gedronken door de lokale bevolking.

En om de avond echt goed af te sluiten, neem je natuurlijk nog een heerlijke lokale likeur. Dit wordt in goed Italiaans een digestivo genoemd. Limoncello is verreweg de bekendste in Nederland, in Italië is Grappa favoriet.